Erfelijke oorzaken van FTD en de ziekte van Alzheimer
Looptijd: doorlopend
Het onderzoek
Door het systematisch screenen van het erfelijk materiaal (DNA) van patiënten met dementie en hun familieleden, proberen wij bekende en nieuwe erfelijke afwijkingen van patiënten met diverse vormen van dementie in kaart te brengen.
Het vinden van deze erfelijke afwijkingen helpt ons voor de diagnostiek en voorlichting van patiënten en families in de dagelijkse praktijk, maar leidt daarnaast tot een beter begrip van de ziekte. Het ontrafelen van de ziektemechanismen is essentieel voor de ontwikkeling van gerichte behandelingen tegen dementie.
Belangrijkste resultaten
Tot op heden hebben wij bij grote aantallen patiënten de erfelijke oorzaken van dementie in kaart gebracht, en bekeken hoe deze samenhangen met bepaalde ziektekenmerken.
Ook hebben wij verschillende nieuwe erfelijke afwijkingen ontdekt in families met dementie. Dankzij dit project hebben wij een goed overzicht van de erfelijke oorzaken die in Nederland ten grondslag liggen aan frontotemporale dementie en de ziekte van Alzheimer.
Deelnemen?
- Patiënten met dementie (of een mogelijk voorstadium) en hun familieleden kunnen deelnemen aan dit onderzoek.
- Aanmelden kan via de behandelend arts. Deelname houdt in dat er extra bloed wordt afgenomen, wat kan worden gebruikt voor DNA onderzoek.
Subsidiegever
- Alzheimer Nederland; WE.09-2018-07
Samenwerkingspartners
- Alzheimercentrum, Amsterdam UMC
- Afdeling Klinische genetica, Amsterdam UMC
- Afdeling Neurologie, UMC Utrecht
- Nederlandse Hersenbank (NHB)
- Center for Molecular Neurology, Universiteit van Antwerpen
Onderzoeksteam
- Prof. dr. John van Swieten, neuroloog
- Dr. Harro Seelaar, neuroloog
- Dr. Elise Dopper, AIOS neurologie
- Dr. Laura Donker Kaat, neurogeneticus
- Dr. Jeroen van Rooij, postdoc/bioinformaticus
- Merel Mol, promovenda
- Shamiram Melhem, laboratoriumanalist
Publicaties
- Mol et al., (2021) Novel TUBA4A Variant Associated With Familial Frontotemporal Dementia. PMID: 34169147
- Mol et al., (2021) Distinctive pattern of temporal atrophy in patients with frontotemporal dementia and the I383V variant in TARDBP. PMID: 33452055
- Mol et al., (2021) Underlying genetic variation in familial frontotemporal dementia: sequencing of 198 patients. PMID: 32843152
- Wong et al., (2019) Genetic screening in early-onset Alzheimer's disease identified three novel presenilin mutations. PMID: 30797548
- van Rooij et al., (2019) Hippocampal transcriptome profiling combined with protein-protein interaction analysis elucidates Alzheimer's disease pathways and genes. PMID: 30497016
- Wong et al., (2019) EIF2AK3 variants in Dutch patients with Alzheimer's disease. PMID: 30314817
- Wong et al., (2018) Three VCP Mutations in Patients with Frontotemporal Dementia. PMID: 30103325
- Holstege et al., (2017) Characterization of pathogenic SORL1 genetic variants for association with Alzheimer's disease: a clinical interpretation strategy. PMID: 28537274
Leden onderzoeksteam
Drs. Merel Mol
PhD student
Specialisme Neurologie
Aandachtsgebied Dementie, erfelijkheid
_______________________________________________________________________________
Opleiding en carrière » 2018-heden: PhD kandidaat Alzheimercentrum, Erasmus MC
» 2017-2018: Arts-assistent afdeling Geriatrie, Spaarne Gasthuis (Haarlem)
» 2010-2017: Geneeskunde, Academisch Medisch Centrum, Universiteit van Amsterdam
_______________________________________________________________________________
Onderwijsactiviteiten » Masterstudenten begeleiding
_______________________________________________________________________________
Onderzoeksprojecten » Erfelijke oorzaken van frontotemorale dementie en de ziekte van Alzheimer
» Somatische mutaties in semantische dementie
Over mij
Mijn onderzoek richt zich op het ontrafelen van de erfelijke oorzaken en ziektemechanismen van verschillende vormen van dementie, zoals de ziekte van Alzheimer en frontotemporale dementie.
Met diverse technieken onderzoeken we het erfelijke materiaal (DNA) van patiënten en hun familieleden, om genetische veranderingen die mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte in kaart te brengen.
Ook onderzoeken we veranderingen in de herseneiwitten bij reeds overleden patiënten.
Onze bevindingen dragen bij aan een beter begrip van de ziektemechanismen en aan het ontwikkelen van gerichte behandelingen.
Uitgelichte publicaties
✔ Mol, M. O. et al., (2021). Underlying genetic variation in familial frontotemporal dementia: sequencing of 198 patients. Neurobiology of aging, 97, 148.e9–148.e16.
✔ Mol, M. O. et al., (2021). Distinctive pattern of temporal atrophy in patients with frontotemporal dementia and the I383V variant in TARDBP. Journal of neurology, neurosurgery, and psychiatry, 92(7), 787–789.
✔ Mol, M. O. et al., (2021). Novel TUBA4A Variant Associated With Familial Frontotemporal Dementia. Neurology. Genetics, 7(3), e596.
✔ Mol, M. O. et al., (2020). Clinical and pathologic phenotype of a large family with heterozygous STUB1 mutation. Neurology. Genetics, 6(3), e417.
✔ van Rooij et al., (2020). Somatic TARDBP variants as a cause of semantic dementia. Brain : a journal of neurology, 143(12), 3827–3841.
Dr. Harro Seelaar
Neuroloog & universitair docent
Specialisme Cognitieve neurologie
Aandachtsgebied Frontotemporale dementie (FTD), primair progressive afasie (PPA), erfelijke dementie, FTD-ALS, ziekte van Alzheimer, progressieve supranucleaire palsy (PSP) en corticobasaal syndroom (CBS)
_______________________________________________________________________________
Opleiding en carrière » 2020 - heden: Neuroloog Erasmus MC en Alzheimercentrum Erasmus MC
» 2012 - 2020: Opleiding tot neuroloog Erasmus MC
» 2006 - 2011: Promotieonderzoek "Frontotemporal dementia: clinical, genetic and pathological heterogeneity"
» 2002 - 2006 & 2010 - 2012: Opleiding Geneeskunde Erasmus Universiteit Rotterdam
_______________________________________________________________________________
Onderwijsactiviteiten » AIOS onderwijs cognitieve stoornissen Erasmus MC en andere opleidingsklinieken
» AIOS onderwijs algemene perifeer neurologische aandoeningen
» Biemond nascholing 2022: Primair progressieve afasie (PPA)
_______________________________________________________________________________
Nevenfuncties » European Reference Network for rare Neurological diseases (ERN-RND): disease group coordinator frontotemporal dementia
» Lid werkgroep cluster Cognitieve stoornissen en dementie van de Nederlandse Vereniging van Neurologie (NVN)
» Wetenschappelijke adviesraad PRECODE-GP Nederlands Geheugen Netwerk (NGN) (2021 - heden)
_______________________________________________________________________________
Onderzoeksprojecten » FTD-RisC
» Genetic Frontotemporal dementia Initiative (GENFI)
» Neuroinflammatie bij (erfelijke) frontotemporale dementie
» FIND-MORE studie (Frontotemporal dementia Imaging of Neuroinflammation, Degeneration and MicrOglia-Related Effects)
_______________________________________________________________________________
Medicijnonderzoeken » Alector 001-2
» Alector 001-3
_______________________________________________________________________________
Subsidies/awards » ZonMW Fellowship 2019: The role of neuroinflammation in genetic FTD
» Bluefield to cure FTD: neuroinflammation in genetic FTD
» JPND 2020: Defining measures of proximity to symptom onset in GENFI (GENFI-PROX)
» JPND 2021: Imaging heterogeneous TDP-43 neuropathologies
Over mij
Sinds 2020 ben ik als neuroloog werkzaam in het Erasmus MC en bij het Alzheimercentrum Erasmus MC, waarbij we expertisecentrum zijn op het gebied van frontotemporale dementie (FTD). Ik richt me op patiënten met cognitieve stoornissen en zie vooral patiënten met FTD, ziekte van Alzheimer en primair progressieve afasie (PPA). Naast mijn werkzaamheden in de patiëntenzorg doe ik wetenschappelijk onderzoek, met name naar FTD en PPA, om beter te begrijpen hoe deze ziekten ontstaan.
Publicaties
Lees hier alle publicaties van Harro
Prof. dr. em. John van Swieten
Emeritus hoogleraar
Specialisme Neurologie
Over mij
Dr. Laura Donker-Kaat
Klinisch geneticus & neuroloog
Specialisme Klinische genetica
Aandachtsgebied Neurogenetica
Over mij
Mijn interesse ligt op het gebied van neurologische aandoeningen op zowel volwassen als kinderleeftijd. Als klinisch geneticus ben ik betrokken bij het stellen van een genetische diagnose en geef ik voorlichting aan familieleden die met vragen komen over een (mogelijke) erfelijke aandoening in de familie.
Dr. Elise Dopper
Neuroloog & postdoc onderzoeker
Specialisme Neurologie
Aandachtsgebied Frontotemporale dementie (FTD), primair progressieve afasie (PPA) en parkinsonismen
_______________________________________________________________________________
Opleiding en carrière » 2023-heden: Neuroloog
» 2019-heden: Postdoc onderzoeker
» 2016-2022: Arts in opleiding tot neuroloog
» 2014-2016: Artsenfase geneeskunde
» 2010-2015: Promotie “Familial frontotemporal lobar degeneration – phenotypical characterization of presymptatic and clinical disease stages”
» 2005-2009: Doctoraal geneeskunde
_______________________________________________________________________________
Onderzoeksprojecten » Neuroinflammatie in frontotemporale lobaire degeneratie – een multimodale biomarker studie
» Erfelijke oorzaken van frontotemporale dementie en de ziekte van Alzheimer
_______________________________________________________________________________
Subsidie » Impulssubsidie Alzheimer Nederland december 2021
Over mij
In 2015 ben ik gepromoveerd op een MRI-studie in presymptomatische frontotemporale dementie (FTD-RisC). Recent heb ik mijn opleiding tot neuroloog afgerond. Nu combineer ik het werk in de patiëntenzorg met onderzoek naar frontotemporale dementie, primair progressieve afasie en parkinsonismen (PSP en corticobasaal syndroom). Ik ben nu een 7 Tesla MRI studie aan het opzetten om de rol van neuroinflammatie (ontsteking) in het ziekteproces bij deze ziektebeelden te onderzoeken.
Uitgelichte publicaties
✔ Dopper EG, et al. (2014) . Structural and functional brain connectivity in presymptomatic familial frontotemporal dementia. Neurology 8;83(2):e19-26.
✔ Dopper EG, et al. (2016) Cerebral blood flow in presymptomatic MAPT and GRN mutation carriers: A longitudinal arterial spin labeling study. Neuroimage Clin. 3;12:460-5.
✔ Simon-Sanchez J*, Dopper EG*, et al. (2012) The clinical and pathological phenotype of C9ORF72 hexanucleotide repeat expansions. Brain. 135(Pt 3):723-35.
✔ Mol MO, …, Dopper EGP. (2021) Underlying genetic variation in familial frontotemporal dementia: sequencing of 198 patients. Neurobiol Aging 97:148.e9-148.
✔ Mol MO, …, Dopper EGP. (2021) Distinctive pattern of temporal atrophy in patients with frontotemporal dementia and the I383V variant in TARDBP. J Neurol Neurosurg Psychiatry 15.
Dr. Jeroen van Rooij
Postdoctoraal onderzoeker