Esther van den Berg benoemd tot hoogleraar Klinische Neuropsychologie van Dementie

Per 1 juli 2025 is Esther van den Berg benoemd tot hoogleraar Klinische Neuropsychologie van Dementie aan de afdeling Neurologie van het Erasmus MC. In dit artikel deelt zij haar visie op snellere, contextbewuste dementiediagnostiek voor álle mensen, de cruciale rol van sociale verbinding, en hoe wetenschap, patiëntenzorg en onderwijs elkaar kunnen versterken.

Met haar leerstoel wil klinisch neuropsycholoog Esther van den Berg niet minder dan een paradigmaverschuiving op gang brengen in de manier waarop we dementie herkennen en begrijpen. “Het is tijd dat we afscheid nemen van de ‘one size fits all’-aanpak,” zegt ze. “We hebben te maken met een enorm diverse populatie. Mensen verschillen in taal, cultuur, opleidingsniveau en klachtenpatroon. Die complexiteit moet juist het uitgangspunt zijn in de diagnostiek – niet de uitzondering.”

Verbinden en vertalen
Als hoofd Neuropsychologie op de afdeling Neurologie van het Erasmus MC, praktijkopleider én onderzoeker beweegt Esther zich dagelijks tussen wetenschap, onderwijs en patiëntenzorg. En juist in die verbinding zit de kracht, benadrukt ze. “Mijn missie is om wetenschap te vertalen naar zorg die echt werkt in de spreekkamer. En andersom: om praktijkvragen vanuit de kliniek om te zetten in relevant onderzoek en goed onderwijs. De zorg voor mensen met dementie verdient niets minder.”

De impact van dementie reikt volgens haar verder dan geheugenproblemen.“Wat mensen met dementie en hun naasten vaak als het meest belastend ervaren, zijn veranderingen in sociaal gedrag – zoals het verlies van empathie of het niet meer goed begrijpen van sociale signalen. Dat raakt de verbinding tussen mensen. Die signalen worden nog te vaak over het hoofd gezien, terwijl ze juist zo kenmerkend kunnen zijn voor bepaalde vormen van dementie, zoals frontotemporale dementie.”

Daarom richt haar leerstoel zich onder andere op het ontwikkelen van innovatieve meetinstrumenten die sociaal-cognitieve processen – zoals Theory of Mind – beter in kaart brengen. “We willen weten wat er precies verandert in de hersenen bij sociale interactie. En belangrijker: hoe we dat objectief, tijdig én individueel afgestemd kunnen meten.”

Een diagnose voor iedereen
De leerstoel sluit nauw aan bij de visie van het Alzheimercentrum Erasmus MC: uitstekende zorg, hoogwaardig onderzoek en inspirerend onderwijs hand in hand. En dat alles met oog voor de toekomst. “In 2040 is een kwart van de Nederlanders ouder dan 65,” zegt Esther. “Als we nú geen stappen zetten, lopen we vast in de diagnostiek. Mijn doel is helder: een snelle en nauwkeurige diagnose voor álle mensen met dementie – ook voor mensen die nu tussen wal en schip vallen.”

Denk aan mensen met een migratieachtergrond of mensen met weinig formele scholing. “Het huidige testmateriaal is daar simpelweg niet op ingericht. Ik werk daarom samen met (inter)nationale consortia aan nieuwe, culturele sensitieve instrumenten die wel bruikbaar zijn – zowel in de praktijk als in wetenschappelijk onderzoek.”

Samen sterker
Het onderzoek binnen de leerstoel sluit daarmee direct aan bij de Onderzoeksagenda van Alzheimer Nederland. Thema’s als vroege en nauwkeurige diagnostiek, toegankelijkheid voor een diverse populatie, en de vertaling van kennis naar de praktijk staan centraal – precies de punten waarop Esther van den Berg met haar werk het verschil wil maken. Haar onderzoek naar sociaal gedrag, inclusieve testmethoden en contextbewuste diagnostiek draagt bij aan urgente vragen uit het veld: voor de patiënt van vandaag én morgen. Alzheimer Nederland maakt dit mede mogelijk – een investering in kennis die direct terugvloeit naar de praktijk.

Samenwerking is de rode draad in haar aanpak: tussen disciplines op de geheugenpolikliniek, tussen zorginstellingen in de regio, tussen professionals, onderzoekers en patiëntenorganisaties zoals Alzheimer Nederland.“Alleen samen kunnen we de zorg écht beter maken. Ik zie het als mijn taak om die verbinding actief op te zoeken en in stand te houden. Want als mensen met dementie beter worden begrepen – door professionals, mantelzorgers én de samenleving – dan winnen we allemaal.”